درمان ریشه ( اندو )

عصب کشی اعمالی است که در طی آن مواد عفونی و عصب موجود در ریشه دندان برداشته می‌شود. کانال ریشه و حفره ریشه دندان حفره‌هایی در ساختمان دندان هستند که به طور طبیعی بافت‌های عصبی و رگ‌های خونی و بافت‌های سلولی دیگری را در خود جای می‌دهند. در صورتی که پوسیدگی دندان در مراحل اولیه درمان نشود، پوسیدگی از مینای دندان عبور نموده و به عاج می‌رسد و در ادامه می‌تواند به فضای پالپ (یا همان ریشه دندان) گسترش یابد. ورود میکروب‌ها به ریشه دندان باعث ایجاد التهاب در ریشه دندان شده و این التهاب باعث افزایش حجم پالپ می‌شود. با توجه به اینکه ریشه دندان یک محفظه بسته است، التهاب باعث افزایش شدید فشار داخلی آن می‌شود. این افزایش فشار، منجر به فشار آمدن به پایانه‌های عصب دندان شده و درد دندان شروع می‌شود

ساختمان دندان :

يک دندان سالم از دو قسمت عمده تشکيل شده است: آنچه در ظاهر دیده  می شود که تاج دندان است و آنچه در استخوان فک قرار دارد  که همان ريشه دندان می باشد. اما از لحاظ بافت شناسی، دندان در واقع از چهار قسمت مجزا تشکيل شده است. این چهار قسمت عبارتند از:

_ مینا (ENAMEL)

_عاج (DENTIN )

_سیمان(CEMENTUM)  

_پالپ (PULP)

مینا :

سخت ترين عضو بدن از لحاظ استحکام است و به صورت يک پوشش، کل تاج دندان را می پوشاند. به جز زیبایی دندان، کارکرد اصلی مینا محافظت از بافتهای زیرین آن است. پس از تولد و تکمیل رشد دندان، سلولهای تولید کننده مینا توانایی تولید خود را از دست می دهند. از این زمان به بعد، مینا بافتی غیر زنده محسوب می شود. به همین دلیل چناچه بافت مینا در در اثر پوسیدگی یا ضربه از بین برود، دیگر جایگزین نمی شود .

عاج :

عاج که حجم اصلی دندان را شامل می شود و از خارج با مینا پوشیده شده است. سختی عاج از مینا کمتر است. برخلاف مینا، عاج دندان بافتی زنده است و در داخل خود پالپ دندان را در بر می گیرد. عاج در مراحل مختلف رشد، قابلیت ترمیم خود را حفظ می کند .

سیمان :

سیمان که سطح خارجی ریشه را می پوشاند. این بافت که از لحاظ سختی در مرتبه سوم (پس از عاج) قرار دارد، در اتصال دندان به استخوان فک نقش اساسی را بازی می کند

پالپ :

پالپ  که در اصطلاح عاميانه عصب دندان ناميده می شود و بافت همبندی همراه با عروق و اعصاب و بافت لنفاوی از ضمائم آن هستند. وظیفه اصلی پالپ دندان، عصب دهی و خون رسانی به بافتهای زنده دندان است. پالپ دندان به تغیرات حرارتی، الکتریکی، مکانیکی و فشار بسیار حساس است .

چه هنگام یک دندان به درمان ریشه احتیاج پیدا میکند :

در اکثر موارد پوسیدگی دندان باعث می شود که دندان نیاز به درمان ریشه پیدا کند. چنانچه پوسیدگی دندان از سد مینا و عاج بگذرد و به پالپ دندان برسد، التهاب ناشی از حضور باکتری ها سبب ایجاد التهاب در پالپ می گردد. این التهاب به نوبه خود از چند مسیر مختلف سبب ایجاد درد در دندان می گردد. در این موارد برای برطرف کردن درد، خارج نمودن بافت عفونی و دارای التهاب و در نهایت جلوگیری از دست دادن دندان، درمان ریشه توصیه می شود. در موارد نادر مانند صدمات ناشی از ضربه به دندان یا بیماری های بسیار پیشرفته لثه، دندان بدون وجود پوسیدگی هم نیاز به درمان ریشه پیدا می کند

مراحل درمان ریشه :

اولین قدم در درمان ریشه دندان، بیحسی موضعی است. در فک بالا معمولا تنها یک دندان و بافت اطراف آن بیحس می گردد. اما در فک پایین برای بیحسی دندان مورد نظر، لازم است که کل فک در آن سمت بیحس شود.

 پس از آنکه ناحیه مورد نظر در لثه و دهان بیمار کاملا بیحس شد، دندانی که قرار است مورد درمان ریشه قرار گیرد، به وسیله یک ورقه از جنس لاستیک بسیار نازک موسوم به Rubber Dam از سایر دندانها و بافت دهان جدا (Isolate) می گردد.

 این جداسازی به منظور جلوگیری از ورود آب و شوینده های مورد استفاده در درمان ریشه به حلق بیمار و نیز جلوگیری از ورود بزاق و باکتریهای موجود در آن به داخل دندان مورد درمان انجام می گیرد.

 پس از آن تمام پوسیدگی ها، ترمیم های قدیمی و شکستگی ها به وسیله توربین و دستگاه فرز دندانپزشکی برداشته می شود.

 به این ترتیب دندانپزشک به ریشه و بافتهای داخل آن دسترسی پیدا می کند. در این مرحله تمام پالپ ملتهب به همراه باکتری ها و سایر محتویات کانال، از داخل کانال ریشه خارج می گردد. این کار توسط  ابزار بسیار ظریفی به نام فایل انجام می گیرد. به این مرحله، پاکسازی و شکل دهی کانال گفته می شود. در این مرحله از محلولهای ضد میکروبی برای از بین بردن میکروبها و بقایای سلولی آنها استفاده می گردد. سپس کلیه کانال های موجود در هر دندان با مواد مخصوصی که برای پرکردن ریشه استفاده می گردد پر و مسدود می شود. این ماده گوتا پرکا (Gutta Percha) نام دارد. منشا بخش اصلی اين مواد گیاهی است و با نسوج انسانی سازگاری کامل دارد. در مرحله بعد، مسیر دسترسی به کانال در تاج دندان ترمیم می شود و بالاخره در اکثر موارد، دندان مورد نظر روکش می گردد.

مراحل درمان ریشه

موارد نیاز به درمان ریشه دندان :

• تروما یا همان آسیب دیدگی ناگهانی دندان
• تاج دندان
• شکستگی و خرد شدن روی دندان
• پوسیدگی شدید حاصل از یک پوسیدگی درمان نشده
• انجام روش‌های مختلف درمانی روی یک دندان
• آسیب دیدگی دندان مانند آسیب حاصل از ضربه به فک

نشانه هایی که بعد از دیدن انها نیاز به درمان ریشه وجود دارد :

• درد در حین گاز زدن یا جویدن غذا بر اثر فشار بر روی دندان
• درد درحین نوشیدن مواد سرد یا گرم بر اثر حرارت
• درد خود به خودی و پایدار
• تورم و بزرگ شدن سطح لثه به شکل جوش های سرسفید یا سفت که به طور کلی به آبسه معروف اند.

باید اشاره کرد که در برخی موارد بعضی دندان‌هایی که نیاز به درمان ریشه دارند، هیچ کدام از علائم ذکر شده را ندارند. در اینجا اهمیت ویزیت شدن مداوم توسط دندانپزشک به چشم می‌خورد

در مواقعی که دندان دچار آسیب دیدگی شود احتمال این که باکتری‌ها به آن حمله کنند افزایش می‌یابد و یک حفره عفونتی در قسمت بالای ریشه شکل می‌گیرد.

 چه کسانی نیاز به درمان ریشه دارند :

بیشتر مواقع پوسیدگی دندان با هیچ علائمی همراه نیست. مگر اینکه پوسیدگی به ریشه دندان سرایت کند. در واقع هر زمان که پوسیدگی به عصب برسد، دندان به عصب کشی نیاز پیدا می‌کند. هر چقدر این پوسیدگی بیشتر باشد، درد حاصل از آن افزایش می‌یابد تا جایی که درد با مصرف مسکن درمان نمی‌شود. پس قبل از رسیدن به چنین مرحله‌ای بهتر است به درمان ریشه بپردازید. درمان ریشه همان عصب کشی است و زمانی قابل انجام است که دندان و لثه دچار عفونت نباشد.

معمولاً هنگام مواجه شدن با مشکلات گفته شده در زیر احتمال اینکه به اندو دندان نیاز شود، بسیار زیاد است:

• دردهای طولانی و بسیار شدید
• دردهای شبانه دندان
• حساس شدن دندان‌ها به‌دلیل گرما و سرما
• تغییر رنگ دندان‌ها به‌دلیل پوسیدگی شدید آنها
• تورم دندان‌ها یا همان آبسه کردن
• لق شدن دندان

علائم پالپ دندان :

پالپ دندان از رگ‌ها و اعصاب دندان تشکیل شده است و به‌عنوان حفره مرکزی دندان شناخته می‌شود. در بهترین شرایط پالپ دندان زنده است و به فعالیت خودش ادامه می‌دهد. اما در صورت پوسیدگی و آزردگی رگ‌ها و عصب‌ها، درد دندان مواجه می‌شوید که در این مواقع درمان بسیار مهم و حیاتی است. معمولاً هنگام بروز عفونت در قسمت پالپ با علائم گفته شده در زیر مواجه می‌شوید:

• درد خود به خودی دندان
• درد شبانه دندان
• تغییر رنگ دندان‌ها
• حساس شدن دندان هنگام خوردن غذاهای سرد و گرم
• خارج شدن چرک از لثه ورم کردن لثه‌ها

نکته! در صورت عدم درمان و رفع عفونت بی شک بعد از گذشت چندین سال دندان خود را از دست می دهد و به کشیدن دندان مجبور می شود. موضوع به اینجا ختم نمی شود، برای پر کردن جای خالی دندان باید از ایمپلنت دندان استفاده کنید که هزینه آن چند برابر هزینه درمان عصب است.

درد عصب کشی دندان :

اگر تا به حال برای عصب کشی کاندید شده باشید، مطمئناً نسبت به درد آن کمی ترس و دلهره را تجربه کرده‌اید. اما این روش درمانی اصلاً نگران کننده نیست و توسط یک جراح دندانپزشک مجرب بدون درد انجام می‌شود و تنها دردی که احساس می‌کنید درد حاصل از عفونت است. به همین خاطر، بیشتر جراحان ترجیح می‌دهند تا زمانی که عفونت دندان کاهش پیدا نکرده است، عملیات عصب کشی انجام نشود.

جراح دندانپزشک با کمک بی حسی موضعی درد حاصل از اقدامات عصب کشی را تسکین می‌دهد و بدون اینکه هیچ دردی را احساس کنید درمان پالپ دندان قابل انجام است. البته کمی درد و ناراحتی بعد از رفع بی حسی، احساس می‌شود که با مصرف مسکن قابل درمان است و حتی ممکن است این ناراحتی برای چند روز ادامه دار باشد.